Σχεδιασμός και φιλοσοφία της κυψέλης Warre

 Ο  Warre σχεδίασε μια κυψέλη που σέβεται την φυσική ζωή της μέλισσας και τις συνήθειές της , δίνοντας σημασία στην διατήρηση πρώτα της καλής υγείας και ευρωστίας της αποικίας και δευτερευόντως στην μέγιστη παραγωγή μελιού. Όπως αναφέρει στο βιβλίο του ήταν λάτρης των κυψελών Κοφινιών και ως πρότυπο για τον σχεδιασμό της κυψέλης του ,είχε το απλό κοφίνι που για αιώνες χρησιμοποιούσε ο μελισσοκόμος. 

Προσπαθώντας να ακολουθήσει την φυσική ανάπτυξη και σμίκρυνση της αποικίας , την άνοιξη και τους χειμερινούς μήνες αντίστοιχα , δημιούργησε έναν όροφο οχτώ πλαισίων με εσωτερικές  διαστάσεις  30 Χ 30 εκατ και ύψος 21 εκατ . Με τον όροφο αυτόν η  κυψέλη μπορεί να έχει μικρή χωρητικότητα τον χειμώνα ή κατά την εγκατάσταση της αποικίας σε αυτήν αλλά μπορεί  να ακολουθήσει στην συνέχεια την ανάπτυξη της αποικίας με την προσθήκη ορόφων από τον μελισσοκόμο.

Η χωρητικότητα ενός ορόφου Warre  είναι σχεδόν ίση με έναν όροφο κυψέλης πέντε πλαισίων τύπου Langstroth .

Το τετράγωνο ισοσκελές σχήμα του ορόφου προσομοιάζει τις διαστάσεις του κοιλώματος ενός δέντρου , που οι μέλισσες θα επέλεγαν να εγκατασταθούν στην φύση . Το σχήμα αυτό επιτρέπει στις μέλισσες τις αποικίας να είναι πιο κοντά η μία δίπλα στην άλλη και πιο οργανωμένες στην εργασία τους . Να μπορούν να διατηρούν σταθερή την θερμοκρασία του χώρου τους , να καθαρίζονται και να ελέγχουν τον χώρο τους πολύ πιο εύκολα .

 Ο αφυγραντήρας στην κορυφή των ορόφων απορροφά την υγρασία που δημιουργείτε στο εσωτερικό της κυψέλης από την λειτουργία της αποικίας , επιτρέποντας την αργή κίνηση του αέρα μέσα σε αυτήν. Με τον τρόπο αυτό απομακρύνεται η υγρασία  αλλά όχι οι οσμές –  φερομόνες τις βασίλισσας  που κρατούν την αποικία δεμένη και προσηλωμένη στο έργο της.

Με το πέρασμα των ετών η μόνη παρέμβαση που έγινε από τους χρήστες της κυψέλης είναι η χρήση κινητών πλαισίων στα πρότυπα των πλαισίων Hoffman ( του πλαισίου της κυψέλης Langstroth ) αντί των ράβδων – κηρηθροφορέων ( top bars ) που είχε αρχικά σχεδιάσει  ο Warre. 

Ο Warre επέλεξε για την κυψέλη που σχεδίασε , δύο βασικές αρχές – κανόνες για την επιτυχημένη  διαχείριση  της στην διάρκεια του έτους , έτσι που η αποικία να διατηρηθεί ισχυρή και υγιείς αλλά και ο μελισσοκόμος να λάβει το μέλι που του αναλογεί για τις υπηρεσίες που της προσέφερε .  

Α.  Η προσθήκη ορόφων για την διεύρυνση της αποικίας επέλεξε να γίνεται στο κάτω μέρος της κυψέλης , να δίνει δηλαδή χώρο στις μέλισσες να χτίζουν νέες κηρήθρες και να αναπτύσσονται κάτω από την ήδη κτισμένη και κατοικημένη φωλιά  τους , όπως θα έκαναν αυτές αν βρίσκονταν ελεύθερες στην φύση.  Αντίθετα ο τρύγος θα γίνει με αφαίρεση των επάνω ορόφων που είναι αποθηκευμένο το μέλι , έτσι θα αφαιρούνται κάθε έτος οι κηρήθρες με το παλαιό κερί σε μία κίνηση συνεχούς ανανέωσης  των κηρηθρών .

Β.   Γνωρίζοντας πως η μέλισσα έχει επιβιώσει  εκατομμύρια χρόνια χωρίς την παρουσία – παρέμβαση του ανθρώπου στην φωλιά της και πως τις περισσότερες φορές που αυτός επεμβαίνει της προκαλεί πιο πολλά προβλήματα από όσα είχε πριν ,  ο Warre επέλεξε την ελάχιστη ανθρώπινη παρέμβαση  ως ορθή μελισσοκομική πρακτική διαχείρισης για την κυψέλη που σχεδίασε.  

H ζωή της αποικίας μελισσών στην φύση

Η ζωή μιας αποικίας μελισσών είναι απόλυτα εξαρτημένη από την χλωρίδα, τα λουλούδια και τα δέντρα , της περιοχής στην οποία είναι εγκατεστημένη . Ως αποτέλεσμα , ο κύκλος ζωής της αποικίας στην φύση ακολουθεί τον κύκλο ζωής των ανθισμένων φυτών στο περιβάλλον της.  Η ανάπτυξη και η μακροβιότητα της  εξαρτάται από τις πηγές γύρης , νέκταρος και νερού που βρίσκονται κοντά της

.

Η μέλισσα είναι έντομο που αγαπά την ζέστη, εργάζεται στο σκοτάδι, επικοινωνεί με οσμές ( φερομόνες ) και ευδοκιμεί κυρίως σε εύκρατα  κλίματα .  Στο κέντρο της φωλιάς της , εκεί που βρίσκονται τα μωρά της αποικίας , ο γόνος , η θερμοκρασία διατηρείτε σταθερή μεταξύ 36^ο και 38^Ο C. 

Η αποικία ρυθμίζει την θερμοκρασία στην περιοχής με τις γεννήσεις (γονοφωλιά)  καταναλώνοντας ενέργεια (τροφή). Οι μέλισσες ανεβάζουν την θερμοκρασία του χώρου τρίβοντας τα κορμάκια τους η μία με την άλλη ή δροσίζουν τον χώρο μεταφέροντας νερό και κάνοντας αέρα με τα φτερά τους .  Αν δεν μπορούν να διατηρήσουν σταθερή την θερμοκρασία κυρίως στην περιοχή των γεννήσεων, οι μέλισσες  θα ελαττώσουν την έκταση του γόνου περιορίζοντας την γέννα της βασίλισσας τους .

Στην φύση η αποικία δημιουργεί την φωλιά της ανάμεσα στις κηρήθρες που χτίζει πάντα με κατεύθυνση από πάνω προς τα κάτω , μέσα στο κοίλωμα ενός δένδρου ή ενός βράχου. 

Η γονοφωλιά είναι στο κέντρο των κηρηθρών και είναι το σημείο γύρω από το οποίο δραστηριοποιείται η αποικία . Γύρω από αυτήν οι μέλισσες τακτοποιούν τις προμήθειες τους σε νέκταρ και γύρη , ώστε αυτές να βρίσκονται κοντά στον γόνο που πρέπει να τραφεί.

  

Ο χώρος της γονοφωλιάς δεν είναι σταθερός , αλλάζει θέση κινούμενος αργά σε ύψος και 
πλάτος ανάμεσα στις κηρήθρες ανάλογα με την εποχή και την δύναμη της αποικίας .  Για τον λόγο αυτό οι κηρήθρες συχνά αλλάζουν χρήση και ανάλογα με τις ανάγκες τις αποικίας θα τοποθετηθούν σε αυτές : νέκταρ ( που όταν ωριμάσει γίνεται μέλι) , γύρη και γεννήσεις .

Μια αποικία μελισσών λειτουργεί πληθυσμιακά στην διάρκεια του έτους με τρόπο που θυμίζει την λειτουργία  του μουσικού οργάνου  ακορντεόν ,  την άνοιξη μεγαλώνει  και το χειμώνα μικραίνει.

Ανάλογα πάντα με την περιοχή που είναι εγκατεστημένη η αποικία  την άνοιξη που υπάρχει άφθονο νέκταρ και γύρη, αυτή γιγαντώνετε και φτάνει στο τέλος της άνοιξης στο μέγιστο της ανάπτυξης της 

 Οι κηρήθρες φτάνουν στο μεγαλύτερο μήκος τους και καλύπτονται από χιλιάδες μέλισσες , το μέλι καλύπτει αρκετό χώρο των κηρηθρών γύρω από την γονοφωλιά . Η έκταση του γόνου στο τέλος της άνοιξης καλύπτει τα  3/4 των κεντρικών  κηρηθρών της αποικίας.

Είναι μια συναρπαστική στιγμή στην ζωή της αποικίας με κύριο μέλημα την δημιουργία και εκτροφή νέων υγειών μελισσών που θα φροντίσουν για την επιβίωση της και την συλλογή προμηθειών για τον χειμώνα που έρχεται .

Κοντά  στο τέλος της άνοιξης και τον ερχομό του θέρους , υπάρχει στην φύση πολλών περιοχών της πατρίδας μας η μεγαλύτερη σε ένταση νεκταροέκκριση του έτους . Οι μέλισσες  ασχολούνται εντατικά με την συλλογή νέκταρος και την μετατροπή του σε μέλι , μειώνοντας την περιποίηση και την έκταση του γόνου περιορίζοντας την βασίλισσα τους . Στο μέσο του θέρους πολλές μέλισσες που εργάστηκαν εντατικά το προηγούμενο διάστημα συλλέγοντας και αποθηκεύοντας μέλι  θα πεθάνουν και  λόγο της μείωσης της έκτασης του γόνου δεν θα αντικατασταθούν αριθμητικά από νεότερες, η αποικία θα ελαττωθεί πληθυσμιακά .

Ο πληθυσμός ελαττώνεται  και θα ελαττωθεί ακόμα περισσότερο όσο κατά την διάρκεια των θερινών μηνών  δεν έρχονται στην αποικία γύρη και νέκταρ.  

Οι  πρώτες βροχές του φθινοπώρου θα φέρουν γύρες και νέκταρ στην αποικία και οι μέλισσες διαισθανόμενες τον ερχομό σε μικρό  διάστημα του χειμώνα , θα ενθαρρύνουν την βασίλισσα να γεννήσει εντατικά για ένα διάστημα προκειμένου να γεννηθούν νέες μέλισσες που θα οδηγήσουν την αποικία στους χειμερινούς μήνες και στην ερχόμενη άνοιξη. Οι μέλισσες που θα γεννηθούν την περίοδο αυτή είναι οι μακροβιότερες του έτους . Η έκταση του γόνου θα περιοριστεί στις κεντρικές κηρήθρες της αποικίας .  Η γονοφωλιά αρχίζει αν μετακινείτε προς τα επάνω καθώς οι μέλισσες τρώνε το αποθηκευμένο μέλι .

Τον χειμώνα , ανάλογα με την θερμοκρασία του περιβάλλοντος η γέννα της βασίλισσας θα ελαττωθεί πολύ ή θα σταματήσει εντελώς κατά το πολύ κρύο διάστημα . Η δραστηριότητα της αποικίας θα περιοριστεί στα απολύτως απαραίτητα και θα επικεντρωθεί στην διατήρηση της σταθερής θερμοκρασίας στην γονοφωλιά ή αν αυτή δεν υπάρχει στην μελισσόσφαιρα . Οι μέλισσες καταναλώνουν αργά μέρος του αποθηκευμένου μελιού  και η γονοφωλιά ή η μελισσόσφαιρα μετακινείται ψηλότερα στο μήκος των κηρηθρών προς την κορυφή του κοιλώματος του δέντρου ή του βράχου . Ο αριθμός των μελισσών έχει μειωθεί κατά πολύ και μεγάλο μέρος των κηρηθρών πια μένει ακάλυπτο .  

Εκείνη την στιγμή του έτους , μια πεταλούδα φίλη της μέλισσας ( εχθρός του μελισσοκόμου ) ίσως κάνει την εμφάνισή της , ο κηρόσκορος. Ο κηρόσκορος θα εισέλθει στο κοίλωμα του δέντρου τρώγοντας τις ακάλυπτες από μέλισσες κηρήθρες , απαλλάσσοντας μερικώς την αποικία από αυτές.

Την άνοιξη η αποικία θα αντικαταστήσει της κηρήθρες που έχασε από τον κηρόσκορο με νέες καλοκτισμένες και υγιεινές κηρήθρες όπου θα γεννηθούν οι νέες μέλισσες.  

Κοντά στο τέλος του χειμώνα , όταν αρχίζουν να μεγαλώνουν η μέρα κι η μέση ημερήσια  θερμοκρασία , κάνουν την εμφάνιση τους  οι πρώτες γύρες και το πρώτο νέκταρ , οι μέλισσες αρχίζουν να δραστηριοποιούνται και ο κύκλος της ζωής της αποικίας αρχίζει ξανά .

Φυσική μελισσοκομία

Ο όρος φυσική μελισσοκομία (Natural Beekeeping)  χρησιμοποιείται διεθνώς όταν η μελισσοκομία ασκείτε με σεβασμό στον φυσικό κύκλο ζωής της μέλισσας , με στόχο την κάλυψη των αναγκών της .

Είναι ένας διαφορετικός - εναλλακτικός  τρόπος μελισσοκομίας που απευθύνετε σε οποιοδήποτε πρόσωπο επιθυμεί να διατηρήσει αποικίες μελισσών για λόγους άλλους από την εντατική παραγωγή μελιού.

Βασική αρχή της Φυσικής Μελισσοκομίας είναι η μικρότερη δυνατή ανθρώπινη παρέμβαση στην λειτουργία της αποικίας των μελισσών.

Ο άνθρωπος προσφέρει στέγη και φιλοξενία στην αποικία και αμείβεται από την επικονίαση των φυτών και των δέντρων του  αλλά και από το πλεόνασμα μελιού που θα συγκεντρώσει  αυτή.

Δεύτερη αρχή είναι η κατασκευή φυσικής κηρήθρας από τις μέλισσες , επιτρέποντας έτσι να καθορίσουν αυτές το μέγεθος αυτής και την σύσταση του πληθυσμού της αποικίας τους.

Η τροφοδότηση επιτρέπετε μόνο κατά το αρχικό στάδιο εγκατάστασης της αποικίας στην κυψέλη , μέχρι του σημείου αποπεράτωσης των πρώτων κηρηθρών ή σε περίπτωση που η αποικία κινδυνεύει απο λιμοκτονία  .

Οποιαδήποτε χρήση χημικών μέσων για την καταπολέμηση παρασίτων ή ασθενειών  της αποικίας , απορρίπτεται στην Φυσική Μελισσοκομία .

Η κυψέλες  Warre και Kenyan Top Bar  είναι οι πιο διαδεδομένες μορφές κυψέλης για την άσκηση της Φυσικής Μελισσοκομίας .

Γρήγορη περιγραφή της λειτουργίας μιας κυψέλης Warre

Η Διαχείριση της κυψέλης Warre είναι πολύ απλή και  ακολουθεί την φυσική τάση της μέλισσας να κτίζει την φωλιά της , τις κηρήθρες της  ,με κατεύθυνση από πάνω προς τα κάτω.

Η διεύρυνση της αποικίας γίνεται με προσθήκη ορόφου κάτω από τους ήδη υπάρχοντες , έτσι η αποικία όταν νιώσει έτοιμη και δυνατή μετακινείτε όπως και στην φύση προς τα κάτω κτίζοντας νέες κηρήθρες .

Η βασίλισσα γεννά σε φρεσκοκτισμένη υγιεινή κηρήθρα νέες υγιείς μέλισσες , με την σύσταση του πληθυσμού (αγόρια – κορίτσια) να καθορίζεται από το μέγεθος των κελιών που οι εργάτριες έχτισαν ελεύθερα σύμφωνα με τις ανάγκες της αποικίας .

Όταν ο νέος όροφος που προσθέσαμε γεμίσει με μέλισσες και κτιστεί κατά το ήμισυ , προσθέτουμε νέο όροφο κάτω από αυτόν . Κατά την διάρκεια της άνοιξης προσθέτουμε ορόφους στην κυψέλη πριν ο προηγούμενος όροφος κτιστεί πλήρως για να αποτρέψουμε τον υπερπληθυσμό και την σμηνουργία .

Κατά την μετακίνηση της γονοφωλιάς προς τα κάτω σε φρεσκοκτισμένες κηρήθρες , οι επάνω όροφοι με τις περσινές κηρήθρες αρχίζουν να καλύπτονται με μέλι που συλλέγουν οι μέλισσες για την διατροφή τους και το αποθηκεύουν πάνω από την γονοφωλιά .

Η αποικία στο τέλος της άνοιξης και της ανάπτυξής της  μπορεί να καλύπτει 4 με 5 ορόφους . Την εποχή της κύριας νεκταροέκκρισης οι 2 με 3 από τους επάνω ορόφους θα γεμίσουν με μέλι , φυσικά ,  χωρίς την παρέμβαση του μελισσοκόμου ή την χρήση βασιλικού διαφράγματος .

 Ο μελισσοκόμος στο τέλος της νεκταροέκκρισης μπορεί να λάβει κάποιους από τους ορόφους που είναι γεμάτοι με μέλι από την κορυφή της κυψέλης αφήνοντας έναν τουλάχιστον όροφο με μέλι για τις ανάγκες της αποικίας το επόμενο διάστημα . 

Με λίγα λόγια:

 Ένας τρύγος ανά έτος στο τέλος της κύριας κύριας ανθοφορίας της περιοχής .

Η οροφή της κυψέλης δεν ανοίχτηκε και δεν εξήχθησαν πλαίσια από τους ορόφους της, άρα οι μέλισσες της αποικίας δεν αποσυντονίστηκαν , δεν μετεβλήθη η εσωτερική θερμοκρασία , δεν χάθηκαν έστω και πρόσχερα οι οσμές (φερομόνες) μέσα από την κυψέλη .

 Ο μελισσοκόμος δεν επενέβει στην ζωή της αποικίας πάρα μόνο κατά την προσθήκη ορόφων . Ο μελισσοκόμος είναι ξεκούραστος χωρίς να ξοδέψει χρήματα , αμειβόμενος με το πλεόνασμα μελιού της αποικίας και η αποικία των μελισσών συνέχισε το έργο της όπως ξέρει να κάνει αιώνες τώρα.

Η αποικία αφήνεται με αποθέματα τροφής να προετοιμαστεί για τον ερχομό του χειμώνα και μέχρι την επόμενη άνοιξη δεν θα την ενοχλήσει κανείς . 

Κυψέλη μελισσών τύπου Warre

Η κυψέλη Warre  ( Γουορ όπως ο πόλεμος ) σχεδιάστηκε και αναπτύχτηκε στην Γαλλία από τον Abbe EMILE WARRE (1867 – 1951) στις αρχές του αιώνα μας .

Ο Γάλλος Ιερωμένος , παιδί μελισσοκομικής οικογένειας , μελέτησε περίπου δώδεκα τύπους κυψελών για πολλά χρόνια και κάποια στιγμή έφτασε να χειρίζεται τον συνολικό αριθμό των 300 κυψελών . Πειραματιζόμενος με διάφορους τύπους κυψελών κατέληξε στον σχεδιασμό της κυψέλης που σήμερα φέρει το όνομά του  αλλά ο ίδιος είχε ονομάσει «Κυψέλη του Λαού» για την απλή και οικονομική κατασκευή της , τον εύκολο χειρισμό της από τον μελισσοκόμο αλλά και γιατί ενώ ήταν πολύ κοντά στον φυσικό τρόπο ζωής της μέλισσας , ταυτόχρονα εξασφάλιζε και ένα πλεόνασμα μελιού για τον μελισσοκόμο.

Ο Warre έγραψε το βιβλίο με τίτλο «Μελισσοκομία για όλους» στο οποίο περιγράφει την κυψέλη που σχεδίασε , τα πλεονεκτήματα της σε σχέση με άλλους τύπους κυψελών που δοκίμασε και τον τρόπο διαχείρισης της κυψέλης του από τον μελισσοκόμο . Η 12τη έκδοση του βιβλίου του (1948) είναι διαθέσιμη σε όλους στο διαδίκτυο στην ιστοσελίδα  www.warre.biobees.com  .

H κυψέλη αυτή έγινε περισσότερο γνωστή στον ευρύ κόσμο όταν ο Pat Cheney  κι ο David Heaf  μετέφρασαν το βιβλίο του στα Αγγλικά το 2007   http://www.users.callnetuk.com/~heaf/beekeeping_for_all.pdf 

O Warre  σχεδίασε μια κυψέλη που είναι εύκολο να κατασκευαστεί από τον κάθε ένα απλό άνθρωπο – αγρότη – υπάλληλο ή επιστήμονα , που απαιτεί πολύ λιγότερο χρόνο εργασίας από άλλους τύπους κυψελών , που θα μοιάζει με τον τρόπο που το σμήνος αναπτύσσεται στο κοίλωμα ενός δένδρου, που θα διατηρεί πιο υγιή σμήνη και είναι ιδανική για στατική  και φυσική μελισσοκομία   κυρίως από ερασιτέχνες μελισσοκόμους λάτρεις της μέλισσας .

Στον σχεδιασμό και την κατασκευή της  έφτασε παρατηρώντας την ζωή και την ανάπτυξη των φυσικών αποικιών μελισσών στα κοιλώματα των δένδρων ή των βράχων , γνωρίζοντας και σεβόμενος το ότι η μέλισσα υπάρχει στον πλανήτη εκατομμύρια χρόνια χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση.

Η χρήση της κυψέλης Warre κανει την μελισσοκομία προσιτή στον κάθε έναν που θέλει να διατηρεί έναν μικρό αριθμό αποικιών μελισσών για την επικονίαση του κήπου του , την προσωπική του μερική ευχάριστη απασχόληση (χόμπι) και ταυτόχρονα την εξασφαλιση μιας ποσότητας μελιού για την οικογενεια του και τους φίλους του .